60-lecie Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy
Rys historyczny kominiarstwa na ziemiach polskich
Rozwój kominiarstwa na ziemiach polskich zapoczątkowany został założeniem w 1776 roku w Warszawie pierwszego polskiego cechu kominiarzy. Jednak utrata niepodległości i polityka zaborców nie pozwoliły szczególnie pod zaborem rosyjskim na umacnianie roli i znaczenia kominiarstwa w Polsce. Polityka zaborców w znacznym stopniu zróżnicowała kominiarstwo i jego rozwój na ziemiach polskich.
Dopiero w 1918 roku po odzyskaniu niepodległości zapoczątkowany został nowy okres w historii polskiego rzemiosła kominiarskiego. W 1928 roku, opierając się na prawie przemysłowym z 1927 roku kominiarstwo zaliczono do rzemiosł koncesjonowanych i dokonano podziału województw na okręgi kominiarskie, które były przydzielane osobom fizycznym – mistrzom kominiarskim. Ten postępujący szybko rozwój kominiarstwa został brutalnie przerwany przez II wojnę światową.
Dopiero po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku polskie rzemiosło kominiarskie zaczęło się organizować na zasadach i tradycjach okresu międzywojennego, opierając się na prawie przemysłowym z 1927 roku. Na nowo organizowano indywidualne koncesjonowane okręgowe zakłady kominiarskie. Od 1948 roku władza ludowa w swych założeniach polityczno-gospodarczych zaczęła uspołeczniać wszystkie gałęzie gospodarki, w tym również rzemiosło. Lansowano powstawanie specjalistycznych przedsiębiorstw komunalnych lub oddziałów kominiarskich w miejskich i wojewódzkich przedsiębiorstwach gospodarki komunalnej. Rozpatrywano również założenie oddziałów kominiarskich przy organizacji ochotniczych straży pożarnych. Generalnie zwyciężyła koncepcja rzemieślniczych spółdzielni usług kominiarskich, które w drugiej połowie lat sześćdziesiątych, pod naciskiem władz, przekształciły się w spółdzielnie pracy usług kominiarskich. Okresem organizacyjnym powstawania spółdzielni kominiarskich były lata 1949 – 1952. Generalnie lata 1949 – 1956 były niesprzyjające dla rzemiosła indywidualnego; dopiero przełom polityczny lat 1956-1957 przyniósł lepszy klimat dla rzemiosła kominiarskiego. W tym okresie około 30% potencjału spółdzielczego kominiarstwa uległo reprywatyzacji.
Po roku 1967 w sektorze spółdzielczym nastąpiła stabilizacja, zaczęto łączyć małe spółdzielnie. W wyniku integracji powstało 21 spółdzielni kominiarskich o zasięgu wojewódzkim.
We Wrocławiu powstała Wojewódzka Spółdzielnia Kominiarska „FLORIAN”, która nieoficjalnie pełniła funkcję wiodącą, a w roku 1975 przekształcona została w Krajową Spółdzielnię Pracy Usług Kominiarskich z 21 oddziałami międzywojewódzkimi.
Natomiast indywidualne zakłady kominiarskie na terenie kraju, z wyjątkiem województwa opolskiego, zrzeszały się w autonomiczne sekcje zawodowe przy cechach rzemiosł różnych. Na Opolszczyźnie w 1957 roku powstał samodzielny Wojewódzki Cech Kominiarzy w Opolu, który stanowi do dnia dzisiejszego silną bazę o charakterze wiodącym w sektorze indywidualnego rzemiosła kominiarskiego w kraju.
Kominiarstwo na Śląsku Opolskim w latach 1945 – 1957
W marcu 1945 roku wyzwolony został prawie cały obszar dzisiejszego województwa opolskiego. Tak oto ziściły się marzenia wielu pokoleń Ślązaków, po wieloletniej niewoli Śląsk Opolski wrócił do macierzy. Oprócz powiatów brzeskiego i namysłowskiego Opolszczyzna została wcielona w struktury województwa śląsko-dąbrowskiego. Na Opolszczyznę zaczęli przybywać nowi mieszkańcy z Polski centralnej i z kresów wschodnich, którzy wspólnie z ludnością miejscową przystąpili do organizowania od nowa życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego.
W tych niełatwych warunkach odrodziło się i organizowało niemal od podstaw rzemiosło. W miastach i na wsiach zaczęto organizować usługowe zakłady rzemieślnicze, w tym zakłady kominiarskie. W latach 1945 – 1947 powstało 55 indywidualnych koncesjonowanych zakładów kominiarskich, zrzeszonych w Wojewódzkim Cechu Kominiarzy w Katowicach. Zakłady te tworzyli mistrzowie kominiarscy pozostali na tych terenach po wyzwoleniu oraz w znaczącej większości mistrzowie przybyli na Śląsk Opolski z innych dzielnic kraju. W 1950 roku utworzono województwo opolskie, do którego włączono także powiaty brzeski i namysłowski.
Do końca 1951 roku kominiarstwo podlegało resortowi budownictwa. Z tego okresu pochodzi wiele aktów prawnych i norm dla rzemiosła kominiarskiego, wydanych przez ministra budownictwa.
W 1952 roku na skutek prowadzonej polityki społeczno-ekonomicznej zaczęto zmuszać indywidualne zakłady kominiarskie do wstąpienia wraz z okręgami do Spółdzielni Usług Kominiarskich.
W 1952 roku rozwiązano Cech Kominiarzy w Katowicach, w którym zrzeszali się dotychczas kominiarze ze Śląska Opolskiego oraz zawieszono działalność Cechu Kominiarzy w Poznaniu.
Pod naciskiem władz utworzono Spółdzielnię Usług Kominiarskich w Opolu, której członkami zostali dotychczasowi koncesjonariusze okręgów kominiarskich z Opola, Prezesem Spółdzielni został Karol Strycharz, a przewodniczącym Rady Nadzorczej Spółdzielni został Stanisław Zając – mistrz kominiarski z Kluczborka.
11 września 1956 roku weszła w życie ustawa o izbach rzemieślniczych i związku izb rzemieślniczych, które w znacznym stopniu zmieniły dotychczasowy stosunek władz państwa do rzemiosła i jego organizacji.
W 1957 roku ponad 50% mistrzów kominiarskich wystąpiło ze Spółdzielni usług Kominiarskich w Opolu i ponownie zaczęli oni pracować na własny rachunek, na podstawie wydanych koncesji jeszcze przed 1952 rokiem.
Godne odnotowania jest i to, że zwiększająca się liczba pożarów spowodowanych złym lub wadliwym stanem technicznym urządzeń grzewczo-kominowych zobligowało Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła do wydania w 1958 roku rozporządzenia w sprawie prowadzenia i wykonywania rzemiosła kominiarskiego. Zgodnie z tym rozporządzeniem prawo do samodzielnego wykonywania usług kominiarskich otrzymali wykwalifikowani mistrzowie kominiarscy i spółdzielnie. Natomiast warunki wykonywania usług kominiarskich i nadzór nad nimi określone zostały przez Komendanta Głównego Straży Pożarnej oddzielnym rozporządzeniem.
Dużą rolę we właściwym ukierunkowaniu polskiego rzemiosła kominiarskiego w latach pięćdziesiątych należy przypisać działającej przy Związku Izb Rzemieślniczych Komisji Branżowej ds. Kominiarstwa, której jednym z pierwszych przewodniczących był Karol Strycharz, mistrz kominiarski z Opola. Komisja ta powstała w wyniku likwidacji Cechu Kominiarzy w Katowicach oraz zawieszenia działalności Cechu Kominiarzy w Poznaniu.
Wojewódzki Cech Kominiarzy w Opolu w latach 1957 – 2017
Podejmowane w latach 1956 – 1957 próby uspołecznienia rzemiosła w Polsce nie przyniosły spodziewanych rezultatów. Forsowanie przez władze polityczne idei rzemieślniczej spółdzielczości kominiarskiej nie przyniosły zakładanych efektów.
Przełom lat 1956-1957 tworzył nowy sprzyjający klimat dla rozwoju indywidualnego rzemiosła kominiarskiego. Od końca 1956 roku do lipca 1957 roku trwały przygotowania do utworzenia cechu kominiarzy w Opolu. Powołano specjalną komisję koordynującą dla rzemiosła kominiarskiego pod przewodnictwem Karola Strycharza – mistrz kominiarskiego z Opola.
Członkami komisji byli mistrzowie kominiarscy: Emil Feleszko, Reinhold Janiel, Stanisław Jankowski i Piotr Piechota. Ukoronowaniem prac komisji było wystąpienie do zarządu Izby Rzemieślniczej w Opolu z wnioskiem o utworzenie odrębnego cechu kominiarzy województwa opolskiego, który od 1 sierpnia 1957 roku uchwałą Wojewódzkiego Zarządu Przemysłu rozpoczął działalność jako jedyny w Polsce.
W dniu 24 lipca 1957 roku dokonano wyboru władz cechowych. Od 1 sierpnia 1957 roku do 1980 roku pracami Zarządu Cechu kierował jako Starszy Cechu – mistrz kominiarski z Opola Karol Strycharz. Był On wybitnym działaczem na rzecz indywidualnego rzemiosła kominiarskiego na Opolszczyźnie i w kraju, był również podstarszym Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy w Katowicach. Od 1951 roku do 1953 roku pełnił funkcję prezesa pierwszego Komisarycznego Zarządu Izby Rzemieślniczej w Opolu, a w latach 1952 do 1957był prezesem Rzemieślniczej Spółdzielni Usług Kominiarskich w Opolu. Karol Strycharz przez wiele lat był przewodniczącym Krajowej Komisji Branżowej dla Rzemiosła Kominiarskiego przy Związku Izb Rzemieślniczych i późniejszym Centralnym Związku Rzemiosła w Warszawie.
W roku 1980 Walne Zgromadzenie członków Cechu Kominiarzy wybrało na starszego Cechu Waltera Flegla – mistrza kominiarskiego z Reńskiej Wsi, który pełnił tę funkcję do 1991 roku. Zasłużony działacz społeczny i samorządowy rzemiosła. Wieloletni radny Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu, członek Zarządu Wojewódzkiego Ochotniczych Straży Pożarnych w Opolu.
W roku 1991 Walne Zgromadzenie członków Cechu wybrało na starszego Cechu Jana Breitscheidla – mistrza kominiarskiego z Kędzierzyna-Koźla, który tę funkcję pełnił do 2009 roku. Zasłużony działacz rzemiosła kominiarskiego Opolszczyzny, od 1982 roku przewodniczący Krajowej Komisji Branżowej dla Rzemiosła Kominiarskiego przy Centralnym Związku Rzemiosła w Warszawie oraz długoletni Prezes Zarządu Głównego Korporacji Kominiarzy Polskich , który pełnił tę funkcje w latach od 1991 do 2013 roku. Odznaczony złotym medalem Jana Kilińskiego i najwyższym wyróżnieniem rzemiosła – Szablą Jana Kilińskiego.
W 2009 roku Walne Zgromadzenie członków Cechu wybrało na starszego Cechu Henryka Pastuszkę – mistrza kominiarskiego z Chróściny, który pełnił tę funkcję do 2013 roku.
W roku 2013 Walne Zgromadzenie członków Cechu wybrało na starszego Cechu Waldemara Drożdżola, który pełni tę funkcję do chwili obecnej. Aktywny działacz rzemiosła kominiarskiego Opolszczyzny, od 2013 roku pełni również funkcję Prezesa Zarządu Głównego Korporacji Kominiarzy Polskich. W uznaniu zaangażowania w rozwój rzemiosła kominiarskiego odznaczony złotym medalem im. Jana Kilińskiego i Kordzikiem Izby Rzemieślniczej w Opolu.
Od początku swojego istnienia, czyli od 1957 roku Wojewódzki Cech Kominiarzy w Opolu zrzeszał wszystkich mistrzów kominiarskich z terenu województwa opolskiego. Członkowie Cechu wykonywali usługi kominiarskie na obszarze ¾ województwa, a ¼ obszaru obejmowała swoim działaniem Rzemieślnicza Spółdzielnia Usług Kominiarskich w Opolu. W 1960 roku doszło do pierwszego w powojennych dziejach Opolszczyzny podziału województwa na okręgi kominiarskie. Na podstawie uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej województwo opolskie podzielone zostało na 96 okręgów kominiarskich w granicach 14 ówczesnych powiatów. 72 okręgi przydzielono koncesjonariuszom zrzeszającym się w Wojewódzkim Cechu Kominiarzy, a 24 okręgi przyznano działającej a obszarze województwa Spółdzielni.
W 1972 roku na skutek nowego podziału administracyjnego kraju 11 okręgów kominiarskich znalazło się poza granicami województwa opolskiego. Trzy okręgi kominiarskie – powiatu oleskiego objęło swoim zasięgiem województwo częstochowskie, a 8 okręgów – powiatu raciborskiego – województwo katowickie.
W latach następnych z różnych przyczyn, niezależnych od decyzji Cechu, 20 rzemieślniczych okręgów kominiarskich przejęła utworzona w 1975 roku Krajowa Spółdzielnia Pracy Usług Kominiarskich we Wrocławiu.
Od 1975 roku Wojewódzka Spółdzielnia Usług Kominiarskich w Opolu weszła w struktury Krajowej Spółdzielni Pracy Usług Kominiarskich we Wrocławiu, jako oddział wykonujący usługi na terenie ¼ województwa opolskiego i na terenie całego województwa częstochowskiego.
Po rozwiązaniu w 1991 roku Krajowej Spółdzielni Pracy Usług Kominiarskich we Wrocławiu na bazach oddziałów tej spółdzielni powstały międzywojewódzkie Spółdzielnie Pracy Usług Kominiarskich.
Do roku 2002 mistrzowie kominiarscy z Opolszczyzny, pracujący w Spółdzielni odeszli wraz z rejonami, za wyjątkiem zakładu w Kluczborku i rozpoczęli działalność na własny rachunek. W związku z tym Spółdzielnia przeniosła swoją siedzibę do Częstochowy.
Od 1 stycznia 2003 roku rzemiosło kominiarskie Opolszczyzny zostało prawie w 100% sprywatyzowane.
Opracowany w 1983 roku przez kominiarzy z Opolszczyzny projekt, określający tryb wydawania przez administrację państwową zezwoleń na prowadzenie zakładów i wykonywanie rzemiosła kominiarskiego został przyjęty bez poprawek przez ministerstwo i wydany w formie rozporządzenia Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług. Opolscy kominiarze opracowali również program nauki zawodu i charakterystykę rzemiosła kominiarskiego.
W początkowych latach działalności opolskiego cechu do najbardziej aktywnych członków samorządu cechowego należeli mistrzowie: Emil Motyka – wieloletni przewodniczący Komisji Rewizyjnej, Eryk Dapa – długoletni przewodniczący sądu cechowego, Rudolf Rysz, Stanisław Jankowski, Karol Niewalda, Jan Kalwala, Antoni Parzonka i wielu innych.
Z okazji 30-lecia Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy w Opolu w 1987 roku członkowie Cechu ufundowali sztandar.
Wprowadzenie w 1989 roku gospodarki rynkowej spowodowało, że zarówno Cech jak i zakłady kominiarskie musiały dostosować się do zasad wolnego rynku. Na bieżąco rzemieślnicy, zrzeszeni w Cechu, uczestniczą w szkoleniach, gdzie mają możliwość zapoznania się z najnowszymi technologiami w kominiarstwie i z bezpiecznym wykonywaniem usług kominiarskich.
Wojewódzki Cech Kominiarzy w Opolu wszedł do programu RZEMIEŚLNIK, pilotowanego przez Izbę Rzemieślniczą w Opolu. W ramach tego programu rzemieślnicy doskonalą swoją wiedzę i umiejętności poruszania się w Internecie.
Zarząd Cechu na pierwszym miejscu stawia wysokie kwalifikacje oraz wysoką kulturę wykonywania usług.
Trzon aktywnych działaczy Cechu stanowią rzemieślnicy, związani z nim od kilku, a nawet kilkudziesięciu lat. Wśród szczególnie zasłużonych dla Cechu należy wymienić Kazimierza Łacnego, Jana Świerczyńskiego, Ryszarda Obuchowicza, Mieczysława Boberskiego, Józefa Kutkiewicza, Krystiana Motykę , Grzegorza Walczakowskiego, Waldemara Drożdżola.
Rok 2007 to rok szczególny w historii Cechu – minęło 50 lat działalności. Dnia 7 września 2007 roku w Opolu odbyły się uroczyste obchody 50 rocznicy powstania Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy w Opolu. W uroczystościach wzięli udział członkowie Cechu z rodzinami i zaproszeni goście. Zasłużeni członkowie Cechu otrzymali odznaczenia rzemieślnicze i wyróżnienia. Dla wszystkich członków Cechu i gości przygotowano pamiątkowe ryngrafy, upamiętniające jubileusz. Czterech najbardziej zasłużonych rzemieślników zostało uhonorowanych najwyższym odznaczeniem rzemieślniczym Opolszczyzny – Kordzikiem Izby Rzemieślniczej w Opolu. Kordziki otrzymali Jan Breitscheidel, Jan Świerczyński, Ryszard Obuchowicz i Józef Kutkiewicz. Medalem za zasługi dla rzemiosła kominiarskiego wyróżnieni zostali: Kazimierz Łacny, Mieczysław Boberski, Jan Kajewski, Feliks Puchowski, Adam Ryniak, Tadeusz Bartosik, Jerzy Rus, Krystian Motyka i Grzegorz Walczakowski.
Działalność Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy w Opolu pod kierownictwem starszego Cechu Waldemara Drożdżola znacznie się zintensyfikowała. Nawiązano ścisłą współpracę z Wojewódzką i Miejską Komendą Państwowej Straży Pożarnej w Opolu, z Wojewódzkim i Powiatowym Inspektorem Nadzoru Budowlanego oraz z Wydziałem Budownictwa i Architektury Politechniki Opolskiej.
Od 2013 roku Wojewódzki Cech Kominiarzy pod przewodnictwem Starszego Cechu Waldemara Drożdżola i we współpracy z mistrzem kominiarskim mgr inż. Krzysztofem Drożdżolem organizuje coroczną konferencję naukowo-techniczną pod nazwą BEZPIECZNE CIEPŁO.
Zmiana pokoleniowa w Cechu nie zmieniła starych dobrych zasad jego działalności, a młodzi członkowie Cechu kontynuują pracę starszych mistrzów kominiarskich.
Wojewódzki Cech Kominiarzy w Opolu łączy nowoczesne usługi kominiarskie z wielowiekową tradycją rzemiosła kominiarskiego.
Rzemieślnicy spoza województwa opolskiego dostrzegli dobre strony takiego połączenia i niektórzy z nich wyrazili chęć przynależności do Cechu.
Obecnie Cech Kominiarzy w Opolu zrzesza również rzemieślników z województwa śląskiego i dolnośląskiego.
Rok 2017 jest rokiem 60-lecia działalności Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy w Opolu. W ciągu tych lat wielokrotnie działalność Cechu i zaangażowanie w sprawy rzemiosła kominiarskiego zostały uhonorowane wyróżnieniami i odznaczeniami.
Wojewódzki Cech Kominiarzy w Opolu otrzymał;
-odznakę „Zasłużony Opolszczyźnie”
– odznakę „Zasłużony dla rzemiosła Województwa Opolskiego”
– „Złoty medal im. Jana Kilińskiego”
Kolejne lata swojej działalności Cech będzie kontynuował pod nowa nazwą.
Walne Zgromadzenie Członków Cechu w marcu 2017 roku postanowiło zmienić nazwę Cechu. Obecnie nazwa brzmi CECH KOMINIARZY POLSKICH.
Zmieniając nazwę członkowie Cechu dali sygnał rzemieślnikom-kominiarzom, że są otwarci na szeroką współpracę i chętnie zaproszą do członkostwa w Cechu kominiarzy z całego kraju.
Tekst sporządzono w oparciu o:
– opracowanie “30-lecie Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy w Opolu” pod redakcją Wacława Krawczuka, Waltera Flegla, Emila Motyki, Kazimierza Łacnego;
-archiwa Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy w Opolu.
Autor – Ryszard Uliczka